‘Geen taken zonder knaken’ is slogan van gemeenten
AlgemeenSCHERPENZEEL ‘Geen taken zonder knaken’ is de nieuwe slogan van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG). De Vereniging vindt dat de landelijke overheid wel erg gemakkelijk taken ‘over de schutting’ naar gemeenten gooit zonder voor voldoende financiële vergoeding te zorgen. De regering strompelt van crisis naar crisis en de gemeenten mogen de problemen oplossen is het gevoel.
In de Scherpenzeelse gemeenteraad leven zorgen over de vele taken, die de gemeente op haar bordje krijgt zonder dat er voldoende financiële compensatie tegenover staat. Bovendien geeft de regering veel richtlijnen mee, zodat de keuze voor eigen beleid beperkt wordt. Onder meer Maarten Zwankhuizen, fractievoorzitter van de SGP, en Henk Brons, fractievoorzitter van GemeenteBelangen Scherpenzeel, vinden dat de provinciale en landelijke overheid zich te veel met zaken bemoeit, die de gemeenteraad zou moeten beslissen. Het dieptepunt was voor hen dat de provincie onder meer bij monde van John Berends, Commissaris van de Koning, liet weten dat Scherpenzeel een gedwongen fusie met Barneveld moest toestaan. Dat noemde Zwankhuizen de duistere kant van bestuurlijk Nederland.
Ze zijn niet de enigen, die zich zorgen maken dan wel ergeren aan de opstelling van de landelijke overheid. Op websites van de VNG en Binnenlands Bestuur staan bijna elke dag verhalen over verschillen van mening tussen de regering en de belangenbehartiger van de gemeentelijke belangen.
Zo kregen de gemeenten met de coronacrisis veel extra taken, onder meer op handhaving van de regels, op hun bordje. Daar stond wel een vergoeding tegenover, maar die was volgens de VNG te gering.
De gemeenten krijgen binnenkort door Hugo de Jonge, minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening, de Omgevingswet in de maag gesplitst. Het idee achter de wet is logisch. Er zijn talloze wetten, procedures en maatregelen, die gemeenten moeten toepassen bij bijvoorbeeld aanvragen om te bouwen of te verbouwen. De Omgevingswet veegt al die wetten samen en zorgt voor een overzichtelijk kader. Dat blijkt in de praktijk veel lastiger dan de overheid verwachtte. En dus wordt de invoering van de wet telkens uitgesteld en wordt de wet ook nog weleens aangepast. De gemeente Scherpenzeel was helemaal klaar voor die wet en heeft geld in de voorbereiding gestoken. In de praktijk duurt het allemaal erg lang.
De gemeenten kregen een grote taak met de opvang van vluchtelingen op hun bord. Daar zijn veel gemeenteambtenaren erg lang druk mee geweest. Scherpenzeel heeft bijvoorbeeld het gemeentehuis verbouwd om vluchtelingen onderdak te geven en richtte een crisisopvang voor vluchtelingen in.
De gemeenten moesten problemen rond de kindertoeslagen oplossen. Ook kregen de gemeenten in 2015 een gigantisch probleem op hun bordje toen de regering vond dat er te veel geld naar het Sociaal Domein ging. Men wilde bezuinigen, maar was bang voor felle protesten. Dus moesten de gemeenten de Wet maatschappelijk Ondersteuning en de Jeugdzorg uitvoeren. Het idee was dat ze dit goedkoper zouden kunnen doen, omdat ze dichter bij de cliënten stonden. De verwachting dat de zorg goedkoper zou worden kwam niet uiit. Sinds 2015 zijn de kosten met 21 procent gestegen. De gemeenten moeten dat uit eigen zak bij betalen. Dat brengt veel gemeenten op het randje van de financiële afgrond. Er zijn nu harde onderhandelingen gaande.
De VNG heeft uitgesproken dat de regering van crisis naar crisis strompelt, de problemen met bijvoorbeeld stikstofreductie en de opvang van asielzoekers niet kan oplossen. Dus schuiven ze deze opdrachten door naar de gemeenten, die toch al overbelast zijn en geven te weinig geld. De regering wil de gemeenten nog meer verantwoordelijkheden geven. Maar in gemeenteland doet nu de kreet: ‘geen taken, zonder knaken’ op geld.
Voor een gemeente als Scherpenzeel is de toewijzing van extra taken extra zwaar. De gemeente kreeg het verwijt dat ze onvoldoende bestuurskracht had om de boel draaiende te houden. Met alle extra taken wordt het erg lastig om de normale dienstverlening op gang te houden. Maar er wordt nu druk gewerkt aan de versterking van het ambtelijk apparaat. Door de dreigende fusie zijn een aantal werknemers naar andere banen vertrokken. Nu duidelijk wordt dat Scherpenzeel zelfstandig kan blijven, komt een aantal terug.
Voor de uitvoering van deze extra taken is specialistische kennis noodzakelijk. Bijvoorbeeld de schuldsanering werd voor Scherpenzeel door Barneveld gedaan. Scherpenzeel moet dat nu zelf doen, moet de kennis aantrekken, maar kan maar weinig uren bieden.
De belangrijkste inkomstenbron voor Scherpenzeel is de uitkering uit het Gemeentefonds. De landelijke overheid vindt dat deze uitkering op dit moment oneerlijk verdeeld wordt. Ze werkt aan een nieuwe verdeelsleutel, die waarschijnlijk goed uit zal vallen voor grote gemeenten. Maar er zijn ook nadeelgemeenten, die aanmerkelijk minder geld krijgen. Scherpenzeel zal minder geld krijgen en zal dan moeten bezuinigingen. Dat komt dus niet noodzakelijkerwijs door slecht beleid van de gemeente, maar door maatregelen van de landelijke overheid. De VNG stelt dat ‘de regering de gemeenten in het ravijn stort’.
Er zijn op dit moment zware onderhandelingen over de nieuwe verdeling, die oorspronkelijk in 2026 zou ingaan. Nu is er sprake van dat de verdeling pas in 2027 ingaat.
Gerhard te Winkel
